Signalenlijst kindermishandeling (4-12 jaar)

Als kinderen mishandeld, verwaarloosd en/of misbruikt worden, kunnen ze signalen uitzenden. Het gebruik van een signalenlijst kan zinvol zijn, maar biedt ook een zekere mate van schijnzekerheid. De meeste signalen zijn namelijk stressindicatoren, die aangeven dat er iets met het kind aan de hand is. Dit kan ook iets anders zijn dan kindermishandeling (echtscheiding, overlijden van een familielid, enz.)

seksueel misbruik bij kinderen met een beperking

Kinderen met een geestelijke of lichamelijke beperking zijn extra kwetsbaar voor seksueel misbruik.  Hier kun je  het onderzoek lezen dat in 2011 is gedaan naar deze groep. Het heet Beperkt Weerbaar.

Hoe meer signalen van deze lijst een kind te zien geeft, hoe groter de kans dat er sprake zou kunnen zijn van kindermishandeling.

Het is niet de bedoeling om aan de hand van een signalenlijst het ‘bewijs’ te leveren van de mishandeling. Het is wel mogelijk om een vermoeden van mishandeling meer te onderbouwen naarmate er meer signalen uit deze lijst geconstateerd worden. Een goed beargumenteerd vermoeden is voldoende om in actie te komen!

Wanneer een kind letsel vertoont, overleg dan direct met de JGZ arts. Indien nodig kan deze het letsel beschrijven. Deze gegevens zijn van belang voor een eventueel onderzoek naar kindermishandeling.

Zie ook de Richtlijn blauwe plekken (2016)

Ook informatie over andere kinderen in het gezin wordt betrokken bij de afwegingen

lichamelijke signalen

• wit gezicht (slaap tekort)
• hoofdpijn, (onder)buikpijn
• blauwe plekken
• slecht verzorgd er uit zien
• geslachtsziekte
• jeuk of infectie bij vagina en anus
• urineweginfecties
• vermageren of dikker worden
• pijn in bovenbenen, samengeknepen bovenbenen
• houterige lichaamsbeweging
• niet zindelijk (urine/ontlasting)
• zwangerschap
• lichamelijk letsel
• achterblijven in taal-, spraak-, motorische, emotionele en/of cognitieve ontwikkeling

gedragssignalen

• somber, lusteloos, in zichzelf gekeerd
• eetproblemen
• slaapstoornissen
• schrikken bij aangeraakt worden
• hyperactief
• agressief
• plotselinge gedragsverandering (stiller, extra druk, stoer)
• vastklampen of abnormaal afstand houden
• isolement tegenover leeftijdgenoten
• zelfvernietigend gedrag (bv. haren uittrekken, praten over dood willen, suïcidepoging)
• geheugen- en concentratiestoornissen
• achteruitgang van leerprestaties
• overijverig
• zich aanpassen aan ieders verwachtingen, geen eigen initiatief
• extreem zorgzaam en verantwoordelijk gedrag
• verstandelijk reageren, gevoelens niet tonen (ouwelijk gedrag)
• geseksualiseerd (“verleiden”) gedrag, seksueel getint taalgebruik
• opvallend grote kennis over seksualiteit (niet passend bij de leeftijd)
• verhalen of dromen over seksueel misbruik, soms in tekeningen
• geen spontaan bewegingsspel
• moeite met uitkleden voor gymles of niet meedoen met gym
• spijbelen, weglopen van huis
• stelen, brandstichting
• verslaving aan alcohol of drugs

kenmerken ouders/gezin

• ouder troost kind niet bij huilen
• ouder klaagt overmatig over het kind, toont weinig belangstelling
• ouder heeft irreële verwachtingen ten aanzien van het kind
• ouder is zelf mishandeld of heeft psychiatrische- of verslavingsproblemen
• ouder gaat steeds naar andere artsen/ziekenhuizen (‘shopping’)
• ouder komt afspraken niet na
• kind opeens van school halen
• aangeven het bijna niet meer aan te kunnen
• ‘multi-problem’ gezin
• ouder die er alleen voorstaat
• regelmatig wisselende samenstelling van gezin
• isolement
• vaak verhuizen
• sociaal-economische problemen: werkloosheid, slechte behuizing, migratie, etc.
• veel ziekte in het gezin
• geweld wordt gezien als middel om problemen op te lossen

signalen seksueel misbruik

Lichamelijke signalen:

• verwondingen aan genitaliën
• vaginale infecties en afscheiding
• jeuk bij vagina en/of anus
• problemen bij het plassen
• recidiverende urineweginfecties
• pijn in de bovenbenen
• pijn bij lopen en/of zitten
• seksueel overdraagbare ziekten.

Psychosociale signalen:

• angst voor mannen of vrouwen in het algemeen of voor een man of vrouw in het bijzonder
• sterk verzorgend gedrag, niet passend bij de leeftijd van de leerling (parentificatie).

Afwijkend seksueel gedrag:

• excessief en/of dwangmatig masturberen
• angst voor lichamelijk contact of juist zoeken van seksueel getint lichamelijk contact
• seksueel agressief en dwingend gedrag ten opzichte van andere kinderen
• niet leeftijdsadequaat seksueel spel
• niet leeftijdsadequate kennis van seksualiteit
• angst voor zwangerschap
• angst om zich uit te kleden
• angst om op de rug te liggen
• negatief lichaamsbeeld: ontevredenheid over, boosheid op of schaamte voor eigen lichaam
• schrikken bij aangeraakt worden
• houterige motoriek (onderlichaam 'op slot')
• geen plezier in bewegingsspel.

signalen seksueel grensoverschrijdend gedrag bij kinderen en het vlaggensysteem

Er kan sprake zijn van grensoverschrijdend gedrag als:

• Er een groot leeftijdsverschil is tussen kinderen
• Er sprake is van manipulatie of dwang
• Kinderen elkaar pijn doen
• Er voorwerpen in vagina of anus geduwd worden
• Er geweld gebruikt wordt
• Het om een grote groep kinderen tegen één kind gaat

Jonge kinderen zijn samen met andere kinderen hun lichaam aan het ontdekken.Zo komen ze te weten wat er hetzelfde is aan elkaars lichaam en wat juist anders. ‘Doktertje spelen’ is hierbij een favoriet spel. Toch zijn er ook grenzen bij spelletjes tussen kinderen onderling.
Voor professionele opvoeders en voor ouders is er het vlaggensysteem ontwikkeld waarmee seksueel gezond én seksueel grensoverschrijdend gedrag van kinderen en jongeren kan worden geduid en bijgestuurd. Wanneer het grensoverschrijdend gedrag niet kan worden bijgestuurd of er zijn aanwijzingen voor misbruik of mishandeling van het kind in kwestie, neem dan kontakt op met het CJG of vraag advies aan Veilig Thuis.

Signalen (aanstaande) meisjesbesnijdenis (vrouwelijke genitale verminking)

• vertellen over meisjesbesnijdenis in het algemeen
• aankondigen van besnijdenis.

Directe gevolgen tijdens en na de ingreep:

• extreme pijn (wanneer de ingreep zonder verdoving plaatsvindt)
• klachten bij urinelozing (pijn bij plassen, ophoping urine in de blaas)
• overmatig bloedverlies
• kans op infectie
• kans op overlijden van het meisje.

Mogelijke gevolgen na de ingreep:

• moeilijke en/of pijnlijke urinelozing
• urineweginfectie
• chronische pijn in de onderbuik
• littekenvorming
• menstruatieklachten

Een vermoeden van meisjesbesnijdenis actueel of in de toekomst moet direct bij Veilig Thuis gemeld worden.Overleg indien mogelijk eerst met JGZ Er is een handelingsprotocol meisjesbesnijdenis dat beschrijft wat er na een melding kan gebeuren.

• meisjesbesnijdenis.nl

Signalen eergerelateerd geweld

Angst:

• schichtig reageren
• onzekerheid
• verwardheid
• apathisch zijn
• in zichzelf gekeerd zijn
• zich afsluiten van de buitenwereld.

Verandering van gedrag:

• plotselinge stressreacties
• schoolverzuim
• westerse kleding inruilen voor traditionele kleding en hele lichaam bedekken
• direct na school naar huis gaan
• stelselmatig opgehaald worden door vader of broer(s)
• vriendschappen verbreken
• verwondingen
• blauwe plekken.

Ontwijkend gedrag:

• ontwijkende antwoorden op directe vragen over bijvoorbeeld verwondingen of sociale controle door familie
• lichamelijke verwaarlozing
• zelfmoordpogingen
• zinspelen op zelfmoord
• fatalistische houding
• verhalen over geweld tegen andere familieleden.

Voorzichtigheid is geboden. Het opmerken van één of enkele signalen hoeft geen grond te zijn voor een vermoeden van kindermishandeling. Een andere oorzaak is ook mogelijk.

Gebruik de checklist eergerelateerd geweld van het LEC. Die kan ingevuld en geprint worden.

Risico's alcohol voor jongeren

Aan het drinken van alcohol zijn risico's verbonden, zowel voor daders als slachtoffers. Het Trimbos intstituut heeft dat op een rijtje gezet in: Risico's van alcohol voor jongeren