Handelingsprotocol

0-12 jaar

Aan geweld moet gedacht worden als
- het letsel een herkenbare vorm heeft bv de afdruk van een hand, vingers, tanden of een
riem.
- het letsel op een plaats wordt aangetroffen waar op basis van een ongeval geen
letsel verwacht wordt

- de anamnese geen of onvoldoende verklaring geeft voor vorm, grootte of localisatie van hetletsel (Bilo 1996)

• Blauwe plekken, veel, vaak, op vreemde plaatsen
• Fracturen, meer dan twee keer per jaar
• Snij-krab-en bijtwonden.
• Veel littekens
• Veel school- of kinderopvangverzuim wegens “ziekte”
• Afwijkende groei-of gewichtscurve
• Angst of schrikreacties bij onverwacht lichamelijk contact
• Kind komt steeds bij andere artsen/ziekenhuizen

Signalen van verbranding

Aan verbranding door mishandeling moet gedacht worden bij

- de plaats: handpalmen, voetzolen, enkels en polsen, genitalia, perineum, billen
- de begrenzing: vaker scherp begrensde laesie bij mishandeling dan bij verbranding door
ongeval, bv brandwonden door sigaretten zijn opvallend rond en scherp begrensd
- symmetrie; bij mishandeling vaker symmetrisch dan bij verbranding door ongeval
- anamnese: geen adequate verklaring
- wondverzorging: de wond is verwaarloosd

• Slecht verzorgd uiterlijk, vale huid, dof haar
• Bloedarmoede, veel infecties, vooral van de huid
• Achterblijvende of rommelige groeicurve
• Algehele retardatie ( taal, psychomotoriek)
• Onbeweeglijkheid, trieste blik
• Wantrouwen ten aanzien van volwassenen
• Uitstraling van isolement
• Te dik
• Regelmatig buikpijn, hoofdpijn of flauwvallen
• Niet zindelijk op de leeftijd dat het hoort
• Groeiachterstand
• Voedingsproblemen/Eetstoornissen
• Oververmoeidheid/slaapproblemen
• Vaak ziek
• Achterblijven van motoriek

• Eet-, slaap- en leerproblemen
• Passief, meegaand, apathisch, lusteloos
• Agressie (meestal bij jonge jongens)
• Depressies (meestal bij jonge meisjes)
• Nervositeit
• Veel huilen
• Gering gevoel van eigenwaarde
• Teruggetrokken gedrag

• Allemansvriend(in) zijn
• Veel rondhangen op school of in de klas
• Veel aandacht vragen op negatieve wijze
• Principiële niet-knuffelaars,of juist alsmaar wel knuffelen, op schoot willen
• Zwerven, gappen, crimineel gedrag
• Soms opvallend jong gezicht met toch ernstige blik

Seksueel misbruik

medische symptomen:

• Geslachtsziekten, seropositiviteit
• Psychosomatische klachten, met name buikpijn
• Menstruatieklachten
• Preoccupatie met maagdenvlies (zowel bij allochtone als autochtone meisjes)
• Braken, plassen of poepen in bed
• Broekpoepen
• Recidiverende urineweginfecties of fluor vaginalis met infecties (zich ook uitend in sterke preoccupaties en poetspartijen van de moeder in de genitaalstreek van het kind op grond van verdenking van of angst voor seksueel misbruik)
• Letsel in of rond de vagina en anus
• Uitslag rond de mond (door pijpen of likken)
• Rode, schrale huid bij bilspleet en tussen bovenbenen door dry intercourse
• Grote gedefloreerde vaginaopening (signaal moet worden vastgesteld door kinderarts en niet door JGZ)
• Angst voor rugligging op onderzoeksbank, spastische reactie of juist schaamteloze expositie van genitaal gebied
• Pijn en blauwe plekken op bovenbenen

Seksueel misbruik peuters/kleuters

• Houterige motoriek, onderlichaam op slot
• Contactangst en –afweer
• Zich niet uit willen kleden
• Erotiserend gedrag
• Klampers (bv. Veel (lichamelijk) contact zoeken met andere volwassenen) of juist afstandelijk
  Slaapproblemen, bang in het donker
• Secundair onzindelijk
• Chronisch buikpijn
• Bang voor mannen
• Apathisch, terugtrekken in fantasie
• Masturberen,’ rijen’ en ‘hangen’

Seksueel misbruik van meisjes in de schoolleeftijd

• Dalende leerprestaties
• Gedragsproblemen- meestal teruggetrokken, later meer acting out
• Slaapgebrek 
• Veel schoolverzuim
• Grote kennis van seksuele zaken of een preoccupatie daarmee
• Vroegrijp, erotiserend, wervend gedrag
• Veel vage klachten, bang om ongesteld te worden, vragen om de pil
• Anorexia, bulimia met vetzucht (zichzelf onaantrekkelijk maken)

Seksueel misbruik van jongens

(komt meestal voor bij affectief verwaarloosde jongetjes op lagere schoolleeftijd)

• Timide, kwetsbare jongens, mietje, pispaal
• Depressief of agressief, angst voor controleverlies
• Wantrouwend
• Overcompenserend ‘Rambo’- gedrag, neiging tot uit de hand lopende seksuele spelletjes met jongere kinderen
• Identiteitsproblemen (ben ik hetero, homo, bi of niets)
• Sterke gevoelens van machteloosheid
• Alcohol- en/of druggebruik, acting out
• Suïcidepogingen
• Sterke angst voor AIDS of andere geslachtsziekten, veel vragen hierover
• Beschikking over veel geld of onverklaarbare, dure cadeaus
• Brandstichten

Extra signalen 0-4 jaar

• Kind is bang voor de ouder
• Lichaam stijf houden bij optillen
• Angstig bij het verschonen
• Driftbuien
• Vertraagde spraak/taalontwikkeling (cave mutisme, angst, verwaarlozing, hersenschade)

Signalen grensoverschrijdend gedrag bij kinderen onderling 

Lichamelijke mishandeling /verwaarlozing /seksueel misbruik
Zie 0-12 jaar

Extra voor deze leeftijd

• Suïcidaal gedrag
• Anorexia
• Boulimia
• Weglopen van huis
• Crimineel gedrag
• Verslaafd aan alcohol of drugs
• Promiscuïteit/prostitutie
• Relationeel geweld

Extra signalen bij meisjes met betrekking tot loverboys

• Vermoeid en vermagerd
• Stemmingswisselingen
• Seksueel wervend gekleed
• Automutilatie
• Ineens veel geld en dure spullen
• Verschillend gedrag vertonen in verschillende situaties
• Steeds minder binding met thuis; veel op straat
• Veel problemen thuis
• Andere meisjes werven voor prostitutie of escortservice
• Tatoeages (met een mannennaam)
• Drugsgebruik
• Schoolverzuim/spijbelen
• Sporen van lichamelijk geweld

Zie ook: Signalenkaart meldcode loverboys

Signalen van kinderen die getuige zijn van huiselijk geweld

(zie ook stap: Signalen specifiek voor huiselijk geweld)

• Bang, gevoelens van onveiligheid
• Teruggetrokken gedrag
• Buikpijn, enuresis, encopresis
• Weglopen, spijbelen (verzuim!)
• Agressief, grenzenloos, wraakgevoelens, verbitterd
• Wantrouwend t.o.v. volwassenen
• Gebrek aan zelfvertrouwen, gepest, machteloos
• Negatief zelfbeeld
• Geen respect voor volwassenen
• Ontwikkelingachterstand->leerprestaties->motivatie-> drop out
• PTSS, internaliserend cq externaliserend
• Hyperalert-> slaapgebrek, nachtmerries
• Laat op straat
• Isolement (gezinsgeheim)-> mutisme
• Parentificatie
• Mishandeling (40% van de kinderen die getuige zijn van huiselijk geweld wordt zelf ook mishandeld)

Voorzichtigheid is geboden. Het opmerken van één of enkele signalen hoeft geen grond te zijn voor een vermoeden van kindermishandeling. Een andere oorzaak is ook mogelijk.